محمد هادی بیات

در بسیاری از روایات که در بیان فضیلت برخی اعمال وارد شده، با عبارت «[غَفَرَ اللهُ لَهُ] ما تَقَدَّمَ مِن ذَنبِهِ وَ ما تَأخَّر[1]» ، مواجه می شویم که مترجمین آن را چنین ترجمه می کنند: «خداوند [به واسطه انجام این عمل]، گناهان گذشته و آینده او را می آمرزد».

چنانچه مرحوم محدّث قمی در «مفاتیح الجنان»، پس از نقل کیفیت نماز امیرالمؤمنین (علیه السّلام)، می نویسد:

«احادیث بسیار در فضیلت خواندن این چهار رکعت نماز در شب و روز جمعه وارد شده و اگر بعد از نماز بگوید: «أللّهُمَّ صَلِّ عَلَی النَّبِیِّ الأُمِیِّ وَ آلِهِ»،گناهان گذشته و آیندۀ او آمرزیده شود و چنان باشد که دوازده مرتبه قرآن را ختم کرده باشد و حق تعالی گرسنگی و تشنگی قیامت را از او دفع کند».

☑ لکن به نظر می رسد که معنای دقیق تر این عبارت چنین است: خداوند گناهان گذشته و گناهانی که اخیرا و به تازگی انجام داده را می آمرزد. یعنی گناهانی که در گذشتۀ دور و نزدیک انجام شده مورد آمرزش قرار می گیرد، نه گناهانی که بنا است بعدا مرتکب آنها شود! پس چنین نیست که این روایات اباحی گری را ترویج کرده باشد!

☑ در کتب لغت آمده است: «التَأخُّر: ضدُّ التَقَدُّمِ[2]»: تقدّم یعنی پیش افتادن، جلو افتادن و تأخّر یعنی پَس افتادن.

☑ بنابراین، مراد از «ما تقدّم من ذنبه» گناهانی است که جلو افتاد و زود تر انجام شد و مراد از «ما تأخّر» گناهانی است که پس از آنها مرتکب شده. پس «ما تقدّم» اشاره به گناهان گذشته دور و «ما تأخّر» اشاره به گناهان گذشته نزدیک دارد؛ گناهانی جدیدا و به تازگی مرتکب شده است.

و الله اعلم.