تاریخ تکرار می شود
در جریان جنگ صفّین و ماجرای حکمیّت، هنگامی که متن معاهده نوشته می شد، نویسنده در ابتدای آن نام امام (علیه السلام) را با عنوان امیرالمؤمنین نوشت و معاویه اعتراض کرد که اگر من او را امیرالمؤمنین می دانستم، با او نمی جنگیدم. به حضرت مراجعه کردند و ایشان فرمودند عبارت امیرالمؤمنین را حذف کنید! «احنف» اصرار کرد که این کلمه باقی بماند، حتّی اگر به جنگ جدیدی منجر شود؛ ولی «اشعث» به مخالفت با وی پرداخت و حضرت فرمود:
«لا إله إلاّ الله و اللهُ أکبر. آنچه برای رسول خدا (صلّی الله علیه و آله) اتفاق افتاده است، برای من نیز تکرار می شود!
به خدا سوگند، همین ماجرا به دست من در صلح «حُدَیبیّه» اتفاق افتاد، آنگاه که با خط خود نوشتم: این پیمانی است که محمّد، رسول خدا، و سهیل بن عمرو بر اساس آن مصالحه می کنند. سهیل گفت: من با عهدنامه ای که در آن خود را رسول خدا نامیده ای موافقت نمی کنم؛ زیرا اگر تو را فرستادۀ خدا می دانستم، با تو نمی جنگیدم و اگر بپذیرم که تو پیامبر خدایی و در عین حال مانع از طواف تو به خانۀ خدا شوم، از ستمکاران خواهم بود. بنویس «محمد بن عبد الله» تا من نیز موافقت کنم.
رسول خدا به من فرمود: «ای علی، من هم رسول خدایم و هم محمد فرزند عبد الله. اگر در این عهدنامه نوشته شود «محمد فرزند عبد الله»، رسالت مرا مخدوش نمی سازد؛ پس بنویس محمد فرزند عبد الله».
آن روز من در این باره با مشرکان بحث و گفتگو کردم و امروز نیز همانند آن روز برای فرزندان آنان می نویسم، مانند آنکه رسول خدا (صلّی الله علیه و آله) برای پدران آنان نوشت، و اینگونه تاریخ تکرار می شود...
...
همان حضرت، در نامۀ خود به «حارث همدانی» (نامه 69 نهج البلاغه) می فرماید:
«وَ اعْتَبِرْ بِمَا مَضَى مِنَ الدُّنْیَا مَا بَقِیَ مِنْهَا فَإِنَّ بَعْضَهَا یُشْبِهُ بَعْضاً»؛ از گذشتۀ دنیا برای باقی ماندۀ آن پند و عبرت گیر، چراکه بعض آن مانند بعض دیگر است...
...
نمی شود چشممان را به سرگذشت پیشینیان ببندیم و به گزاره های تاریخی صرفا به عنوان وقایعی که رخ داده و تمام شده و رفته نگاه کنیم یا نهایتا اگر مظلومیّتی بوده بگرییم و رخت عزا به تن کنیم و بعد ما نیز تکرار کنیم، خطاهای گذشتگان خود را!!!
تاریخ، قصّه نیست!
تاریخ عبرت است!
تاریخ تکرار شدنی است!
#حدیث_کده
____________________
ر.ک: امالی (شیخ طوسی)، ص187، ح17؛ علی از زبان علی، ص434.
